‘Haalt de Hollanderwijk de honderd jaar?’ dat vroegen bewoners zich in 1990 af tijdens de viering van het 75-jarig bestaan van de buurt. In 1994 werd de Stichting Toekomstverkenning Hollanderwijk 2015 opgericht. Zo’n twee jaar daarvoor hadden enkele buurtbewoners het initiatief genomen om alert te blijven op nieuwe ontwikkelingen om daarmee de buurt meer weerbaar te maken voor eventuele bedreigingen. De stichting stelde (en stelt) zich ten doel de wijkbewoners actief te betrekken bij projecten voor de omgeving van de buurt en hen bewust te maken van de mogelijkheden om invloed uit te oefenen op gemeentelijke besluitvorming. Of daar zelfs op vooruit te lopen door zelf plannen te ontwikkelen.

Daarbij staan het behoud en de verbetering van de kwaliteiten van de Hollanderwijk voorop en worden de bewoners altijd betrokken bij de projecten. De werkwijze van de stichting is om bij elk project ook deskundigen te betrekken voor een professionele uitwerking. Daarmee wordt de kans op uitvoering vergroot, ondanks dat sommige projecten vaak jaren in beslag nemen. De stichting bestaat uit een taaie groep vrijwilligers die inmiddels een aantal projecten heeft verwezenlijkt, zoals het maken van drie toekomstscenario’s voor de buurt, het weren van woningbouw in het Simon de Vliegerparkje, de inrichting van het Simon de Vliegerparkje en het pleintje aan de Hollanderstraat, het monument voor W.C. de Groot, de tentoonstelling in het Fries Museum en een plan voor het hergraven van de spoorsloot tussen Potmarge en Van Harinxmakanaal.

In 2002 is de Hollanderwijk, mede door toedoen van de StichtingToekomstverkenning, aangewezen als rijksmonument en beschermd stadsgezicht. Daardoor zijn de bedreigingen waarvoor de stichting is opgericht, namelijk het behoud van de buurt op lange termijn, grotendeels verdwenen. Toch signaleren we de laatste jaren een ander probleem die meer van sociale aard is.

Door het aan het inkomen gekoppelde toewijzingsbeleid dreigt de bevolkingssamenstelling eenzijdiger te worden. De buurt heeft altijd gestreefd naar een zo gevarieerd mogelijke buurtbevolking. Ook de afnemende betrokkenheid bij allerlei activiteiten of het organiseren ervan baart de stichting zorgen. Mensen zijn steeds minder geneigd om samen activiteiten te ondernemen en ze zijn meer ‘op zichzelf’. Het lijkt wel alsof de sociale media de plaats heeft ingenomen van het aloude ‘praatje over de heg’.

De stichting heeft al bij haar oprichting besloten om zich in 2015 op te heffen. Dat kan natuurlijk niet zonder een oplossing te formuleren voor dit, in de kern, sociale probleem. Met andere woorden: hoe kunnen we de Hollanderwijk als levende gemeenschap verder brengen in de komende honderd jaar?

Cultuur bestaat bij de gratie van het tonen. Dat de Hollanderwijk de status van rijksmonument heeft bewijst dat het van esthetisch en historisch belang is en het absoluut waard is om dat te laten zien. Met het QR-code project wordt daar de sociale geschiedenis aan toegevoegd.

Alle 177 woningen van de Hollanderwijk worden voorzien van een QR-code. Deze code, een emaille bordje aangebracht onder het huisnummer, is per woning uniek. Het kan gescand worden met een smartphone of tablet waarna men de bij het betreffende huis behorende informatie kan lezen, luisteren en bekijken. De informatie die achter de QR-code ligt beperkt zich tot de geschiedenis van één enkel huis en haar bewoners vanaf de bouw van de buurt in 1915.

In het menu op de smartphone of tablet splitst zich dat uit op drie niveaus. Allereerst is dat het ‘archief’. Hierin vindt u wie er allemaal sinds 1915 in het huis gewoond hebben, welk beroepen de vorige bewoners hadden en allerlei andere wetenswaardigheden. Al enige tijd is een groep vrijwilligers in het Historisch Centrum Leeuwarden bezig om van ieder huis de bewoningsgeschiedenis in kaart te brengen. Deze beschrijvingen lopen tot halverwege jaren zeventig en voldoen aan de privacywetgeving bescherming persoonsgegevens.

De huidige bewoner kan de bewoningsgeschiedenis van het huis aanvullen. Door middel van een eigen toegangscode kan men in het blogmenu het eigen wel en wee optekenen en zo geïnteresseerden een inkijk gunnen. Zo levert men zelf ook een bijdrage aan het vastleggen van de geschiedenis van het huis en van de buurt.

De leemte tussen de jaren zeventig en 2015 wordt opgevangen door interviews. Met deze mondelinge geschiedenis zal het project een groeiende verzameling worden van allerlei verhalen en gegevens van vroegere, huidige en toekomstige bewoners. Het laat zien dat de historie van de Hollanderwijk uit oneindig veel delen bestaat die
samen de inhoudelijke kern van de buurt vormen.

Die kennis maakt het in eerste instantie mogelijk dat men de eigen woonruimte gaat herwaarderen maar, belangrijker nog, het zal ook aan de sociale betrokkenheid binnen de buurt een nieuwe impuls gaan geven. Om de informatie over de andere huizen van de Hollanderwijk te kunnen verkrijgen dient men namelijk fysiek naar de voordeur te lopen want alleen op die manier is het mogelijk het bordje te scannen. Het aloude ‘praatje over de heg’ krijgt daarmee een nieuwe stimulans.

Het QR-code project gaat ervan uit dat historisch besef leidt tot een hogere waardering van de woonomgeving en dat daardoor de betrokkenheid bij de buurt en bij elkaar wordt bevorderd. Het inzicht dat men als bewoner een schakel is in de honderdjarige keten van de bevolking van de buurt en dat die sociale geschiedenissen samen
de gemeenschap in de Hollanderwijk hebben gevormd en zich nog steeds vormen, zal daar alleen maar toe bijdragen.

Secretariearchief Leeuwarden:

Wijkregisters:
1811/1941, Inv.nr. 4478 (Wijk W dl 5, 1914-1924)
1811/1941, Inv.nr. 4479 (Wijk W dl 6, 1914-1924)
1811/1941, Inv.nr. 4480 (Wijk W dl 7, 1914-1924)

Adresboeken:
B20 - Adresboek 1919
B21 - Adresboek 1924
B22 - Adresboek 1928
B23 - Adresboek 1933
B24 - Adresboek 1948
B25 - Adresboek 1954
B26 - Adresboek 1971

Adresboeken op microfiche:
Adresboek 1964 nr.184
Adresboek 1968 nr.193

Woningkaarten:
Kaartsystemen vermeldende alle bewoners in gezinsverband, alfabetisch ingedeeld op staatnaam en huisnummer, ca. 1923 - ca. 1950. Nrs. 4540-4573

Internet:
www.allefriezen.nl
www.dekrantvantoen.nl

Gemeente Leeuwarden
Elkien
Buurtvereniging Hollanderwijk
Wijkpanel Huizum-West